انتقاد عارف از دخالت‌های نهادهای بی‌ربط به دانشگاه در امور آموزش عالی

آبان نیوز| محمدرضا عارف در جلسه «شورای عتف» با انتقاد از عدم توجه به سند چشم انداز در حوزه علوم، تحقیقات و فناوری کشور گفت: در اوایل دهه هشتاد، به برنامه سوم توسعه که عملاً برنامه اصلاح ساختار بود، پرداخته شد. در آن زمان یکی از بخش های بسیار موفق در دو دهه گذشته، بخش آموزش عالی بود که از حدود ۱۷۰ هزار دانشجو در اوایل انقلاب به بیش از ۳ میلیون دانشجو رسیده ‌و با وجود مشکلات فراوان، دوره های تحصیلات تکمیلی هم راه افتاده بود، همچنین‌ پژوهش و ارتباط صنعت و دانشگاه ‌به وضعیت قابل قبولی رسیده بود.

به گزارش ایسنا، معاون اول رئیس ادامه  داد:‌ در این دوران، ضرورت سامان جدیدی در این حوزه احساس شد و اصلاح ساختار یا قانون تاسیس وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در دستور کار قرار گرفت که کار بسیار پیچیده و سختی بود که چالش هایی با مراکزی دیگر مانند شورای عالی انقلاب فرهنگی ایجاد کرد.

وی افزود:‌ در داخل دولت نیز برخی مخالفت های جدی با قانون تصویب شده بوجود آمده بود که خوشبختانه با نگاه مثبتی که به توان بخش آموزش عالی در توسعه کشور در دید بزرگان، مجلس و شورای عالی انقلاب فرهنگی وجود داشت، به سند خوبی ‌با نگاه به سی سال آینده رسیدیم. مزیتی که بیش از همه به آن توجه داشتیم منابع انسانی بود و عملکرد آموزش عالی که می توانستیم از طریق آن به رشد و توسعه علم و مشارکت در جوامع علمی برسیم ، بر اساس سند چشم انداز نگاه ما این بود که باید جایگاه اول منطقه در توسعه علم را داشته باشیم.

معاون اول رئیس جمهور گفت: اکنون زمان آن است که یک ارزیابی جدی درباره شورای عتف صورت گیرد، در حالی که در طی این چند دهه نقدی از عملکرد شورا ندیده‌ایم.

عارف افزود: قرار بود در ۱۴۰۴ جایگاه اول علمی در جنوب غرب آسیا را داشته باشیم، در منطقه ای که ۲۳ کشور و از جمله رژیم غاصب صهیونیستی که تمام توان آمریکا و اروپا در پشت اوست ‌حضور دارند و ما باید از همه آنها پیشی می گرفتیم اما اگر شاخص ها را نگاه کنیم می بینیم که در تولید مقاله در ۲۰۲۲ در رتبه ۱۵ قرار داشتیم و در ۲۰۲۴ به رتبه ۱۶ و از رتبه اول منطقه به رتبه دوم رسیده ایم. بنا بود دانشگاهی در ۱۰۰ دانشگاه اول دنیا داشته باشیم اما اکنون در ۳۰۰ دانشگاه اول هم حضور نداریم و بهترین رتبه ما ۳۳۴ است.

وی در ادامه گفت:‌در حوزه «های تک» در ۲۰۲۳ رتبه ۶۳ را داشتیم و در سال بعد به رتبه ۶۴ و در منطقه به رتبه هفتم رسیده ایم و در شاخص فناوری و نوآوری در ۲۰۲۲ رتبه ۷۵ و در ۲۰۲۴ رتبه ۷۹  در آموزش در ۲۰۲۲ رتبه ۷۱ و در ۲۰۲۴ به رتبه ۸۱ رسیده‌ایم و حال سئوال این است که اگر این شورای عالی نمی بود، کجا بودیم، باید ببینیم که شورای عتف در ارتقاء امور دانشگاه بعنوان هادی و مسئول علم و فناوری چه کار کرده است؟

معاون اول رئیس‌جمهور افزود: اگر ۴۰ سال گذشته را ببینیم فراز و نشیب های عجیب و غریبی در دانشگاه داشته ایم که بخشی از آن ضد علم بوده و ‌ضد چشم اندازی بوده است که مقام معظم رهبری به آن توجه داشته اند. فرمایشات مقام معظم رهبری را نگاه کنید و بعد ببینید فضای دانشگاه‌ها و عملکرد کل مجموعه آموزشی عالی ما چقدر با آن سازگار است و آیا ما همسو با نگاه رهبری و راهبرد های ایشان جلو رفته ایم؟

وی در ادامه گفت: در حوزه «مهاجرت نخبگان» می بینیم که جوانان برجسته و نخبه کشور با زحمت اساتید و پیر شدن آنها علم یاد می گیرند اما بعد از فارغ التحصیلی رها شده و در هفت خوان جذب، خسته و پژمرده می شوند، چقدر شورای عتف که مسئولیت تولید علم و فناوری را دارد به این مسائل پرداخته است؟ آیا تنها صرف تشکیل چند کارگروه و تولید چند مقاله یعنی اینکه به وظیفه امان عمل کرده ایم؟

عارف افزود: ماموریت این شورا، تحقق فرمایشات مقام معظم رهبری برای پنج دهه آینده است. امروز کشور ما بیش از هر زمانی نیاز به یک شورای برجسته ملی دارد. ما باید بدانیم چقدر به نکاتی که مقام معظم رهبری تاکید دارند توجه می کنیم، به عنوان نمونه، با موافقت مقام معظم رهبری، «صندوق حمایت از پژوهشگران» و «بنیاد نخبگان» تاسیس شدند اما آنها هم در مسیر مدنظر ایشان حرکت نکردند، بنیاد نخبگان که وظیفه اش کشف استعدادها در دورافتاده ترین روستاهای کشور و شکوفا کردن این استعدادهاست، تنها به حمایت از نخبگان شاگرد اول پرداخته است.

وی خاطرنشان کرد: متاسفانه ما آنقدر درگیر تشکیلات، آیین نامه نویسی، جلسات فرمایشی و تشکیل کمیته ها شده ایم که شورای عتف به جای آنکه مغز متفکر و پیشران توسعه کشور باشد و بگوید که کشور چگونه باید اداره شود، اولویت ها چیست و کشور را در برابر همه حوادث و آسیب ها «بیمه علمی» کند به موضوعات دیگری پرداخته است.

عارف با انتقاد از دخالت هایی که در امور داخلی دانشگاه های کشور می شود، گفت: متاسفانه این دخالت ها از سوی نهادهایی که علی الاصول ربطی به دانشگاه نداشته اند، در ۴۰ سال گذشته بسیار صورت گرفته است، به جای آنکه صادقانه و صمیمانه، مسائل را حل کنیم آنها را سیاسی کرده ایم و مشخص است که در فضای سیاسی هم نمی شود تصمیم گیری کرد. متاسفانه می‌بینیم که درباره انتخاب یک فرد به عنوان مدیر گروه، دعوا می شود، از بیرون پیام می دهند که شما نمی توانید او را انتخاب کنید، فرددیگری باید بیاید، اینها چالش هایی است که ربطی به نظام ندارد، این در حالی است که  کوچکترین مسئله را به بزرگان ربط می دهند.

معاون اول رئیس جمهور با ترسیم خط مشی آموزش عالی در دوره جدید گفت: ضمن تشکر از مسئولان همه دوره های گذشته  باید در ابتدا بررسی کنیم که روح حاکم بر اصلاحاتی که در نیمه اول دهه هشتاد در آموزش عالی صورت گرفت چه بود، اصلاحاتی که برجسته ترین آنها تشکیل شورای عالی عتف بود و بعد هم تشکیل قانون وزارت علوم، باید ببینیم آیا در مسیر ترسیم شده که در مذاکرات با بزرگان، شورای انقلاب فرهنگی و مجلس طراحی شد قرار داریم یا نه؟ بحث آن بود که اگر آموزش عالی در راس قرار گرفت همه برنامه های توسعه و پیشرفت و همه آرمان ها دست یافتنی است.

وی ادامه داد: اصلاح کشور از اصلاح دانشگاه شروع می شود، ما که نگاه امام (ره) و مقام معظم رهبری را قبول داریم، حالا باید ببینیم که چه مقدار در آن مسیر رفته ایم و شورای عتف به جای پرداختن به موضوعات علمی و فناوری کشور چقدر به دنبال تشکیلات و تشکیل کارگروه‌ها و کمیته ها بوده است. برای رفع این مشکلات باید نگاهمان را به سند چشم انداز که میثاق و تعهد ما است تغییر بدهیم، باید کمبودها را جبران کنیم.

عارف گفت: ما باید جایگاه اول را در منطقه به دست بیاوریم و برای رسیدن به این هدف ممکن است مجبور باشیم که به جای ۱۴۰۴ سال های ۱۴۱۰ یا ۱۴۱۲ را به عنوان چشم انداز در نظر بگیریم اما باید حتما به این چشم انداز برسیم.

معاون اول رئیس جمهور تصریح کرد: ‌ما باید صادقانه موانع را با نهادهای ذیربط مطرح کنیم و بگوییم که این موانع را داریم، باید ببینم جوان مان بعد از خروج از دانشگاه، با جوانمان در هنگام ورود از لحاظ علمی، اخلاقی و فرهنگی  چقدر تفاوت پیدا کرده است.

عارف با بیان اینکه شورای عتف، شورای وزارت علوم نیست بلکه شورای عالی آموزش عالی و فناوری است که باید شوراهای دیگر را هم هدایت کند گفت: در این دوره با جدیتی که در وزیر علوم و همکارانشان و دولت وجود دارد مسیری روبه جلو و جدی ای را در حوزه علم، تحقیقات و فناوری دنبال خواهیم کرد، شما مطمئن باشید که دولت پشت سر شماست، و اگر ما حرکت خوبی را ببینیم حتما حمایت می کنیم بدون آنکه قصد دخالت و حاکم کردن یک نگاه خاص را داشته باشیم، ملاک ما فرمایشات مقام معظم رهبری، سند چشم انداز و اسناد بالادستی است.

معاون اول رئیس جمهور افزود: شورای علم و فناوری نمی تواند بدون حضور معاون علمی وفناوری رییس جمهور باشد اما نیازی به اصلاح هیچ بندی نمی بینیم و دولت در فکر اصلاح هیچ بندی نیست و اگر پیشنهادی باشد در داخل دولت مطرح می شود.

در این جلسه که دستور کار آن، ارائه گزارش عملکرد شورای عالی عتف، تشکیلات سازمانی دبیرخانه و بررسی آیین نامه طرح های اجرایی بلند مدت سرمایه گذاری کلان در بخش های آموزشی، پژوهشی و فناوری بود، ۱۲ کمیسیون این شورا معرفی شده و اهم اقدامات آنها در حوزه هایی مانند حوزه جذب نخبگان و راه اندازی دوره های پسادکتری، ساماندهی پژوهشگران مستقل و  اخذ مجوز امریه سربازی سالانه برای محققان پسادکتری با موافقت مقام معظم رهبری بیان شد.