آمریکا و چین در خاورمیانه؛ رقابت یا همکاری؟ / آیا پکن و واشنگتن حتی درمورد موضوع مورداختلافی مانند ایران هم به یک تصمیم مشترک می‌رسند؟

آبان نیوز: اندیشکده «RUSI» با نام کاملِ (Royal United Services Institute) نوشت: ایالات متحده می‌خواهد بر نفوذ چین در خاورمیانه فائق آید. اما رقابت چین و آمریکا در خاورمیانه، سرنوشتی اجتناب ناپذیر برای آن‌ها به شمار نمی‌رود.

به گزارش سرویس بین الملل «انتخاب»، در ادامه این مطلب آمده است: ماه گذشته وال استریت ژورنال گزارش داد که ممکن است فروش برنامه ریزی شده هواپیما‌های جنگنده اف-۳۵ و هواپیما‌های بدون سرنشین ریپر توسط ایالات متحده به امارات متحده عربی، متوقف شود. این ماجرا با ورود دو هواپیمای ارتش آزادیبخش خلق چین به یک فرودگاه در این کشور انجام شد، جایی که مواد ناشناس در آنجا حمل می‌شد. این روزنامه همچنین یادآوری کرد که علاقه نظامی چین به امارات متحده عربی موضوع جدیدی نیست. سال گذشته، پنتاگون گزارشی منتشر کرد که طی آن ادعا شد، چین به دنبال افزایش حضور نظامی خود در خاورمیانه و ایجاد یک پایگاه تدارکاتی و عملیاتی اضافی برای افزودن به پایگاه فعلی خود در جیبوتی است که احتمالاً در امارات متحده عربی مستقر می‌شود.

یک هفته پس از انتشار گزارش پنتاگون، از دانا استرول، معاون دستیار وزیر دفاع ایالات متحده در خاورمیانه در مورد حضور چین در منطقه طی یک وبینار موسسه خاورمیانه سوال شد. وی گفت که ایالات متحده در سطح جهانی با چین در رقابت است و این می‌تواند عواقب منطقه‌ای داشته باشد. او همچنین به برخی از کشور‌های خاورمیانه در مورد تمایلشان به گسترش روابط با چین هشدار داد. استرول با اذعان به اینکه برخی از متحدان و شرکای ایالات متحده مشتاقند تا روابط اقتصادی و سایبری با پکن ایجاد کنند، گفت: توسعه چنین روابطی می‌تواند خطرناک باشد. در واقع، سرمایه گذاری‌های چینی نه تنها می‌تواند این کشور‌ها را در معرض تهدید‌های امنیتی قرار دهد بلکه ایالات متحده را نیز تهدید می‌کند. این نکته در مقاله اخیر وال استریت ژورنال مطرح شد، جایی که مقامات آمریکایی ابراز نگرانی کردند که چینی‌ها ممکن است از طریق امارات به فناوری اف-۳۵ دسترسی پیدا کنند.

چنین نگرانی‌هایی منجر به درخواست دولت آمریکا برای محدود کردن دسترسی چینی‌ها به برخی اطلاعات توسط امارات شد. مسلماً، چنین شرطی همراه با درخواست واشنگتن برای عدم استفاده از تجهیزات در یمن و لیبی و عدم تمایل ایالات متحده برای کاهش برتری نسبی اسرائیل در مقابل مخالفان احتمالی خاورمیانه می‌تواند موجب تحریک اماراتی‌ها شود. به خصوص اگر آن‌ها احساس کنند که هواپیما‌ها و پهپاد‌های خریداری شده از واشنگتن را باید در مواردی که مورد تأیید آمریکا است، استفاده کنند.

به منظور مقابله با چنین تحریکاتی، مقامات آمریکایی مانند استرول و همکار نظامی او، سرتیپ دوک پیراک، معاون مدیر استراتژی، برنامه‌ها و سیاست‌های سنت کام در وبینار، مشتاقانه بر امتیازاتی که رابطه با ایالات متحده در مقابل ارتباط با چین دارد، تأکید کردند. پیراک خاطرنشان کرد که گرچه چین می‌تواند راه حل‌های مادی ارائه دهد، اما هیچ برنامه‌ی مراقبتی‌ای در زمینه‌ی خدمات پس از فروش برای مشتریانش ندارد. استرول تصریح کرد که اصلاً خدمات ایالات متحده با چینی‌ها از کیفیت تجهیزات گرفته تا فرصت‌های آموزش نظامی با یکدیگر قابل مقایسه نیست.

ترس در حال رشد است
هشدار‌ها و تلاش‌های آمریکا برای مهار چین در خاورمیانه موضوع جدیدی نیست، اما طی سال‌های اخیر افزایش یافته است. به ویژه واشنگتن در مورد روابط پکن با اسرائیل به عنوان بزرگترین دریافت کننده کمک‌های آمریکا در منطقه نگران است. به طور مثال، آمریکا در مورد توسعه احتمالی هواوی در شبکه ۵G اسرائیل و توافق نامه حیفا و گروه بین المللی بندر شانگ‌های برای ساخت و مدیریت یک بندر جدید، که در نزدیکی محل استقرار کشتی‌های ناوگان ششم ایالات متحده است، احساس خطر کرد. به دنبال فشار آمریکا، اسرائیلی‌ها موافقت کردند که یک هیئت مشورتی برای نظارت بر سرمایه گذاری‌های خارجی ایجاد کنند.

چین نسبت به این اقدامات آمریکا در خاورمیانه بی تفاوت نیست. به طوری که پکن با انتقاد از فعالیت‌های ایالات متحده در منطقه ادعا کرد که اقدامات واشنگتن در خاورمیانه عامل اصلی بی ثباتی در آن است. چین همچنین تلاش دارد با تأکید بر تعهد خود به عدم مداخله در امور داخلی سایر کشورها، خودش را از واشنگتن متمایز کند. مواضع پکن در مورد دخالت نکردن در امور داخلی کشور‌های دیگر، چشم انداز جذابی برای رژیم‌های منطقه است که خواسته‌های غربی‌ها در مورد حقوق بشر را خسته کننده می‌دانند. همچنین پکن این خواسته را از کشور‌های دیگر که باید فناوری‌های چینی خریداری شده را در موارد خاصی به کار ببرند، ندارد. در واقع، بخشی از تصمیم ایالات متحده برای فروش هواپیما‌های بدون سرنشین به امارات متحده عربی تلاشی برای باز گرداندن بخشی از سهم بازار چینی‌ها به واشنگتن است. مهم اینکه چین فروش پهپاد‌های خود به عربستان سعودی، امارات، عراق و اردن را بدون الزامات نحوه‌ی استفاده از آن‌ها در دستور کار قرار داده است.

علیرغم اختلافات بین مواضع و رویکرد‌های ایالات متحده و چین در منطقه، آن‌ها محکوم به این نیستند که همیشه در رقابت با یکدیگر باشند. زمینه همکاری نیز وجود دارد، خصوصاً با توجه به اینکه آن‌ها دارای منافع مشترکی در سطح منطقه هستند.

استرول در آغاز سخنان خود در وبینار اظهار داشت که سیاست رئیس جمهور بایدن در راستای کاهش تنش‌ها و درگیری‌ها در منطقه و تقویت ثبات است. در واقع، ایالات متحده مایل است جلوی گسترش سازمان‌های خشونت آمیز و تروریستی مانند القاعده و داعش را بگیرد.

اهداف بایدن با اهداف چینی‌ها تفاوت چندانی ندارد. در پایان ماه مارس، وانگ یی، وزیر امور خارجه چین پیش از سفر به منطقه، یک طرح ۵ ماده‌ای برای امنیت و ثبات در خاورمیانه ارائه کرد. محتوای این طرح با امضای توافقنامه مشارکت طولانی مدت با ایران در طول سفر وی تا حد زیادی تحت الشعاع قرار گرفت. اگرچه در مورد ماهیت و دامنه‌ی این توافق اختلاف وجود داشت. از نظر وانگ، امنیت جمعی مستلزم گفتگو و مشورت و تعهد برای از بین بردن تروریسم و رادیکال شدن است.

سرانجام باید گفت که حتی در مورد موضوعاتی که آمریکا و چین با یکدیگر اختلاف دارند، مانند مورد ایران، باز هم زمینه همکاری وجود دارد. در حالی که چینی‌ها ایالات متحده را به عنوان یک نیروی مداخله گر در منطقه مقصر می‌دانند، واشنگتن معتقد است که تهران مخل آرامش خاورمیانه است. با وجود این، پکن و واشنگتن در مورد لزوم بازگشت به توافق هسته‌ای به عنوان راهی برای کاهش بی ثباتی در منطقه توافق دارند. البته دیدگاه آن‌ها در مورد چگونگی دستیابی به این هدف متفاوت است. پکن می‌خواهد ایالات متحده اولین اقدام را انجام دهد و تحریم‌ها علیه تهران را لغو کند. در همین حال، ایالات متحده تمایل دارد بحث را فراتر از تعهدات فعلی ایران در مورد مسدود کردن برنامه هسته‌ای خود گسترش دهد و شامل توسعه موشک‌های بالستیک و نقش آن در منطقه شود.

علیرغم اختلافات بین ایالات متحده و چین در مورد اینکه بهترین کار برای ایجاد ثبات در منطقه چیست، هنوز هیچ نشانه‌ای وجود ندارد که نشان دهنده‌ی سرکشی آن‌ها در مذاکرات غیرمستقیم در وین باشد. در واقع، اگر مذاکرات سرانجام با موفقیت به پایان برسد، آن‌ها می‌توانند به مدل همکاری ایالات متحده و چین در خاورمیانه اشاره کنند. به طور خلاصه، در حالی که روابط گسترده‌تر آن‌ها به احتمال زیاد همچنان توأم با درگیری و فرسایشی خواهد بود، دو قدرت باید قادر باشند که نقاط موردعلاقه مشترکی را پیدا کنند تا بتوانند در محدوده‌ی مشخص با یکدیگر همکاری کنند./انتخاب