”معذوریت‌های” مصر برای عادی‌سازی روابط با ایران

آبان نیوز : در سال های اخیر ایران بارها علاقه‌مندی خود را برای گسترش روابط با مصر اعلام کرده و تلاش داشته که سیگنال های مثبتی برای این کشور در راستای اجرای سیاست توسعه روابط با کشورهای منطقه ارسال کند. سیگنال‌های مثبتی که تاکنون به نتیجه مشخصی در زمینه گسترش روابط دیپلماتیک بین دو کشور نرسیده است و روابط دو کشور همچنان در سطح فعالیت دفتر حافظ منافع در تهران و قاهره است.

بر اساس تحلیل برخی از کارشناسان، مصر برای عادی سازی روابط با ایران در سطح بین‌المللی و منطقه ای با مسائل و مشکلاتی روبرو است. در عرصه بین المللی نوع تعامل مصر با آمریکا  و ارائه کمک‌های سالانه  از سوی  واشنگتن به این کشور ، در سطح منطقه‌ای نیز نوع تعاملات این کشور با اسراییل و استفاده مصر از موقعیت سوق الجیشی برای گرفتن امتیازهایی از آمریکا و رژیم صهیونیستی به خاطر همسایگی با سرزمین های اشغالی و همچنین نوع  روابط ویژه مصر با عربستان و امارات و دریافت های کمک های مالی قابل توجه از این دوکشور ، مورد توجه است.

واقعیت این است که مصر علیرغم ادعایش جهت زعامت دنیای عرب با توجه به پیشینه تاریخی‌اش ، جمعیت قابل توجهش و همچنین داشتن ارتشی قدرتمند ، به خاطر وابستگی مالی به کشورهایی همچون آمریکا ، عربستان و امارات در برخی از پرونده های  منطقه ای و بین المللی از جمله پرونده روابط با ایران و یا قطر از استقلال کامل برخوردار نیست و عموما در هنگام تصمیم‌گیری به این مولفه توجه می‌کند.

در سال ۱۴۰۰ با توجه به انجام  گفت‌وگو هایی بین ایران و عربستان در بغداد برای برقراری روابط مجدد ، این تحلیل قوت گرفت که کاهش تنش ها بین این دو قدرت منطفه ای می تواند بر روابط ایرن و مصر نیز تاثیر بگذارد و قاهره با خیال راحت تری می تواند به سمت عادی سازی روابط با تهران حرکت کند چنان در همین چارچوب  سایت”العربیه جدید” روز دوشنبه ۱۲ ژوئیه (۲۱ تیر) به نقل از منابع مصری که حاضر به فاش شدن هویت خود نبوده‌اند از دیدار مقامات امنیتی دو کشور ایران و مصر در قاهره خبر داده است.

این سایت هدف از این دور از مذاکرات  را تنش‌زدایی و همچنین مانع شدن از رویارویی دو کشور در منطقه  عنوان کرده بود .

پایگاه خبری «العربی الجدید» همچنین حدود دو ماه پیش به نقل از چند منبع مصری خبر داد که در آخرین روزهای سال گذشته میلادی۲۰۲۱، مقامات امنیتی دو کشور یک «دیدار ارزیابی» برگزار کرده‌اند.

به گفته این منابع، این دیدار به منظور بازبینی و ارزیابی گام‌ها و مطالبات متقابل دو کشور که پیش‌تر در نیمه سال گذشته درباره آن توافق صورت گرفت، بوده است.

این منابع گفته‌اند که برداشتن گام‌های تازه در تقویت روابط دو کشور در حال حاضر مطرح نیست و طرفین در حال حاضر صرفا به این توافق رسیده‌اند که به منافع یکدیگر آسیب نرسانند.

بر اساس ادعای این رسانه عربی ، این منابع مصری درباره احتمال انتقال پرونده روابط دو کشور از سطح امنیتی به سطح دیپلماسی و به وزارت امور خارجه، به خصوص با توجه به اظهارات گاه و بی‌گاه مقامات ایرانی درباره روابط با مصر، گفته‌اند که روابط دو کشور در سطح امنیتی خواهد ماند و این یکی از پرونده‌هایی است که مستقیما زیر نظر رئیس دستگاه اطلاعات عمومی مصر، سرتیپ «عباس کامل» اداره می‌شود.

این منابع تأکید کرده‌اند که مهم‌ترین موضوعی که در آخرین دیدار مقامات امنیتی دو کشور بررسی شده پرونده یمن و مسائل مرتبط با آن و از همه مهم‌تر امنیت دریانوردی در تنگه باب المندب بوده که قاهره تأکید کرده که ایران نباید این مسئله را وارد نزاع‌های مربوط به یمن کند.

بر اساس این گزارش، پرونده اوضاع امنیتی نوار غزه و حمایت تهران از گروه‌های فلسطینی به خصوص حماس و جهاد اسلامی از دیگر موضوعات مورد بحث در این دیدار بوده است.

این منابع همچنین تأکید کردند که پرونده شرکت‌های مصری فعال در عراق و تسهیل فعالیت آنها و تأمین امنیت آنها نیز در این مذاکرات مورد بحث قرار گرفته به خصوص که ایران نفوذ بسیاری بر گروه‌های نظامی فعال در عراق دارد و برخی شرکت‌های مصری در مناطقی که این گروه‌ها در آن هستند فعالیت می‌کنند.

یکی از این منابع تأکید کرده که مصر اخیرا به اسرائیل توصیه کرده که دست به اقدامات خشونت‌آمیز علیه ایران نزند چون این موضوع برای کل کشورهای منطقه هزینه در پی خواهد داشت.

پیش از این نیز  برخی رسانه‌های منطقه  از تلاش‌های عراق برای برقراری مذاکراتی مشابه مذاکرات ایران و عربستان، میان ایران با مصر و اردن خبر داده بودند.

 همچنین در مردادماه سال ۱۴۰۰ اخباری منتشر شد که گفت‌وگوهای محرمانه ای  بین مصر و حزب الله لبنان  پس از رایزنی های اخیر تهران و قاهره  در مصر انجام شده است .

این گزارش های مطبوعاتی در حالی از سوی رسانه ی عربی به نقل از برخی از منابع مصری اعلام شده است که مقامات رسمی در تهران و قاهره در مورد آن اظهارنظر صریحی نکرده و آن را رد یا تایید نکرده اند .

به گزارش ایسنا یکی از رویدادهای دیپلماتیک بین ایران و مصر در سال ۱۴۰۰ که در رسانه های ایران و منطقه بازتاب داشت گفت‌وگوی کوتاه حسین امیر عبداللهیان با عبدالفتاح السیسی در حاشیه نشست بغداد در ششم شهریوماه ۱۴۰۰  بود که بر اساس برخی از روایت ها در این رایزنی کوتاه، وزیر امور خارجه ایران در مورد وضعیت چند ایرانی که در مصر به اتهام  حمل مواد مخدر به اعدام محکوم شده اند ، رایزنی کرده است .

در مهرماه سال ۱۴۰۰ نیز میرمسعود حسینیان مدیر کل خاورمیانه و شمال آفریقا در وزارت امور خارجه ایران، در گفت وگویی با خبرنگار ایسنا  با تاکید بر این که  ایران در پی بهبود روابط با مصر است ، اظهار کرد : کاهش اختلافات با عربستان بر پرونده روابط ایران و مصر مؤثر خواهد بود.

حسینیان در مورد روابط ایران و مصر و نتایج گفت‌وگوهای اخیر وزیر خارجه و رئیس جمهور این کشور عربی در حاشیه نشست بغداد  تصریح کرد:  مسائل  ما با مصر زیاد است البته امیدواریم که به زودی این مسائل حل شود. البته اگر گشایش‌های مثبتی در روابط ایران و عربستان ایجاد شود این موضوع قطعا در روابط ایران و مصر نیز تاثیرگذار خواهد بود. در حال حاضر دو کشور دارای دفتر حافظ منافع هستند.

حسینیان ادامه داد: ما اکنون دو مشکل بزرگ در تعامل با مصر داریم، حدود دو سال است که کشتی نفتی ایران توسط مصر به بهانه‌های واهی و بدون ارائه مدرکی توقیف شده است و از طرفی دیگر چند زندانی ایرانی در مصر نیز به اتهام حمل مواد مخدر در معرض حکم اعدام هستند.

وی در همین ارتباط گفت: اجرای حکم این افراد منتظر تایید رئیس جمهور مصر است. ما پیگیری کردیم که فعلا این حکم متوقف شود و امیدواریم مسئله اعدام  شهروندان در نهایت منتفی شود.

مدیرکل خاورمیانه و شمال آفریقا وزارت امور خارجه تاکید کرد: تلاش‌ها برای بهبود روابط با مصر در حال انجام است گرچه این روند کند پیش می‌رود.

برای بررسی روابط کنونی ایران و مصر و مهم ترین موانع پیش رو برای عادی سازی روابط بین دو کشور با مجتبی امانی رئیس پیشین دفتر حفاظت منافع ایران در قاهره  و حجت الله جودکی کارشناس مسائل مصر گفت وگوی کوتاهی را انجام داده ایم .

مجتبی امانی در گفت وگو با ایسنا درپاسخ به این سوال که آیا به نظر وی در سال ۱۴۰۰ تحولی در روابط ایران و مصر صورت گرفته و مهمترین عوامل در پیشبرد روابط دو کشور چیست، گفت: تا قبل از انقلاب مصر در سال ۱۳۸۹ ، دولت مصر که ریاست آن بر عهده حسنی مبارک بود، ملاحظاتی نسبت به رابطه با ایران داشت. این در حالی بود که ایران هیچ منعی برای برقراری ارتباط با قاهره نداشت. چنانکه در دهه منتهی به دهه ۹۰ یعنی از سال ۱۳۸۰ تا ۸۸ و قبل از انقلاب مصر همواره ایران به صورت علنی و رسانه ای اعلام کرده بود که برای برقراری روابط با مصر مشکلی ندارد و این مصر بود که به خاطر نوع روابطش با آمریکا و ملاحظاتی که در این زمینه داشت از برقراری ارتباط با ایران خودداری می کرد. آمریکا به صورت سالیانه کمک های اقتصادی به مصر ارائه می کند و دولت مصر این ملاحظه را داشت که ممکن است به خاطر برقراری روابط با ایران ارائه این کمک ها به قاهره به خطر بیفتد و از دیگر سو از نظر آمریکایی ها نیز اقدام مصر در جهت برقراری روابط با ایران مخالف با روح قرارداد کمپ دیوید و سازش با رژیم صهیونیستی بود.

وی تصریح کرد: بعد از انقلاب مصر و در دوران گذر در این کشور، تقاضای مردمی برای گسترش روابط با ایران رو به فزونی گذاشت ولی علیرغم این تقاضای مردمی در سطح دولت ها و دیپلماتیک تحول خاصی صورت نگرفت. علیرغم اینکه در این مدت  سفرهایی بین مقامات دو کشور در سطح روسای جمهور انجام شد و آقای احمدی نژاد به مصر رفت و آقای مرسی نیز برای شرکت در اجلاس غیرمتعهدها به تهران آمد ولی به صورت عملی و در سطحی سیاسی اتفاق خاصی در روابط دو کشور صورت نگرفت.

امانی گفت : بعد از سقوط دولت محمد مرسی و روی کار آمدن دولت عبدالفتاح السیسی شاهد اوج گرفتن حرکات ضد ایرانی و فعالیت های ضد ایرانی عربستان سعودی علیه تهران بودیم و با توجه به این تحولات علاوه بر اینکه مصر برای برقراری روابط با ایران باید ملاحظه آمریکا را می کرد، ملاحظه عربستان سعودی نیز به این فرایند اضافه شد چرا که مصر نمی توانست اقدامی خلاف آنچه که سعودی در ارتباط با نوع تعامل با ایران ترسیم کرده انجام دهد و این روند تاکنون ادامه دارد. دو کشور مصر و عربستان همچنان برای رهبری جهان عرب با یکدیگر رقابت دارند اما تمرکز عربستان سعودی بر تشکیل یک جبهه علیه ایران و اختصاص امتیازات مادی فراوان به این موضوع باعث شده که مصر به همراه تعدادی دیگر از کشورهای عربی اقدامی برای تعامل با ایران انجام ندهد و حتی این سطح روابط را کاهش دهند.

وی ادامه داد: به نظر می رسد با کاهش نفوذ آمریکا در منطقه و تغییر سیاست های سعودی نسبت به ایران از جمله برگزاری چهار دور گفت وگو  بین تهران و ریاض در بغداد، احتمالا  در آینده  شاهد تغییراتی در سطح روابط ایران و مصر باشیم و همکاری های بین دو کشور  در عرصه منطقه ای انجام شود.

امانی در بخش دیگری از مصاحبه خود با ایسنا با بیان اینکه عربستان سعودی در ۱۵ سال گذشته حتی مواضع شدیدتری نسبت به آمریکا علیه ایران داشته و تلاش کرده که به عنوان قدرت سخت آمریکا در منطقه ایفای نقش کند، افزود: عدم حمایت عملی آمریکا از سیاست مورد نظر عربستان در منطقه در چند سال اخیر از جمله خودداری آمریکا از حمله به سوریه بعضا باعث ایجاد سرخوردگی در برخی از کشورهای عربی منطقه نسبت به سیاست های آمریکا در این منطقه شده است ، خروج نظامی  آمریکا از افغانستان و عراق و حوادث اوکراین و عدم اقدام جدی غربی ها در  برابر حمله روسیه به اوکراین به نفع کی یف باعث شده که کشورهای عربی منطقه از جمله عربستان به نوعی به سمت تغییر رفتارهای خود در نوع تعامل با ایران حرکت کند و اگر تغییری در روابط ایران و عربستان صورت بگیرد و رقابت ها بین دو کشور کاهش پیدا کند این موضوع بر نوع روابط ایران با برخی دیگر از کشورهای عربی که تحت فشار سعودی، نوع روابط شان را با ایران تنظیم کرده اند، تعمیم داده خواهد شد.

امانی در پایان صحبت های خود گفت: روند تحولات در غرب آسیا به سود آمریکا و عربستان سعودی نیست و این موضوع می تواند باعث سرعت بخشیدن به تغییر نگرش سعودی ها در نوع تعامل با ایران باشد. چرا که ایران همسایه سعودی است و خروج آمریکا از منطقه باعث می شود که دولت سعودی در نوع تعامل با ایران ملاحظات همسایگی را بیش از پیش اجرا کند.

حجت الله جودکی یکی دیگر از کارشناسان حوزه مصر نیز معتقد است: گسترش روابط ایران با مصر منوط به ترمیم روابط ایران با آمریکا و غرب و عربستان سعودی است.

وی در گفت‌وگو با ایسنا  با بیان اینکه در دنیای کنونی تنظیم روابط بین دو کشور به این سادگی نیست و مسائل مختلف بین المللی بر نوع روابط دو کشور بسیار موثر است، اظهار کرد: در حال حاضر به مانند قدیم نیست که اگر مثلا مقامات دو کشور با یکدیگر رایزنی و گفت‌وگو کنند این موضوع بتواند به سادگی مسائل بین دو کشور را حل و فصل کند. متغیرهای مختلف بین المللی بر روابط کشورها، گسترش و کاهش آن تأثیرگذار است. متغیرهایی که ممکن است کنترل و اداره آن در اختیار کشورهای هدف نیز نباشد.

جودکی  با بیان اینکه در روابط بین کشورها از جمله ایران و مصر پارامترهای مختلفی دخیل هستند که سهم هر کدام از این پارامترها باید توسط پژوهشگران مشخص شود، تصریح کرد: یکی از مولفه های تأثیرگذار در روابط ایران و مصر حل برخی از مسائل بین تهران و ریاض است و باید دید  گفت‌وگوها بین ایران و عربستان  به چه نتیجه ای می رسد و تأثیر آن بر روابط ایران با دیگر کشورهای عربی از جمله مصر چگونه خواهد بود.

وی افزود: در این فرایند نیز بسیار مهم است که ما بدون حب و بغض و با تأکید بر حصول منافع برای کشور و شناخت علمی از محیط روابط بین المللی بتوانیم از فرصت های موجود در عرصه بین الملل استفاده کنیم و قدم هایی برای بهبود روابطمان با کشورهای مختلف از جمله کشورهای عرب منطقه برداریم./ایسنا