تحریم‌ها علیه مسکو، جاه‌طلبی هسته‌ای ترکیه را محدود می‌کند؟

آبان نیوز : جنگ اوکراین یکی از طرح های مهم برای «رجب طیب اردوغان» را با مشکل مواجه کرده است. به این ترتیب که این جنگ می‌تواند تاخیر قابل توجهی را در روند تحویل نیروگاه «آکویو» نخستین نیروگاه هسته ای ترکیه که قرار بود فعالیت خود را در سال ۲۰۲۳ آغاز کند، به وجود آورد. این در حالی است که این تاریخ به عنوان صدمین سال تشکیل جمهوری ترکیه اهمیت قابل توجهی برای مقامات این کشور دارد و جشن پر سروصدایی هم برای برای گرامیداشت آن پیش‌بینی شده است.

نیروگاه آکویو در جنوب ترکیه و در کناره دریای مدیترانه جاگذاری شده و قرار بوده با چهار رآکتور یک هزار و ۲۰۰ مگاواتی، ۱۰ درصد انرژی مورد نیاز این کشور را تامین کند.

«نورا سنی» استاد جغرافیای سیاسی دانشگاه پاریس و کارشناس مسائل ترکیه معتقد است: ترکیه با این طرح امیدوار بود به «هاب انرژی میان دریای خزر در شرق و اتحادیه اروپا در غرب» تبدیل شود.

«دنیز یونال» اقتصاددان مرکز مطالعات چشم‌اندازها و اطلاعات بین المللی (CEPII)، این نیروگاه را برای ترکیه ضروری می‌داند چرا که این کشور در میان کشورهای گروه ۲۰ از کمترین منابع انرژی پاک برخوردار است.

این در حالی است که ترکیه شاهد افزایش ۱۰ برابری نیاز انرژی خود است. به گفته این کارشناس، ترکیه که اکنون ۸۴ میلیون نفر جمعیت دارد، به تازگی از نظر جمعیت از آلمان پیشی گرفته است. صنعت مبتنی بر صادرات این کشور با عبور از محدودیت‌ها پس از بحران کووید-۱۹ به سمت تولید و صادرات بیشتر میل دارد.

روسیه؛ سازنده و بهره‌بردار نیروگاه هسته ای ترکیه

طرح اولیه نیروگاه هسته ای ترکیه از حدود ۳۰ سال پیش مطرح شد. پس از فراخوان های متعدد برای مناقصه و نزدیکی‌های بی‌ثمر به گروه های کانادایی وهمچنین شرکت های سوئز یا وینچی، این شرکت ملی روسی متخصص در انرژی هسته ای (روس اتم) بود که در نهایت در سال ۲۰۱۰ با مزایای بسیار، برنده قرارداد شد. نورا سنی آن را «راهی برای ترکیه برای داشتن دست بالا در برابر غرب با تظاهر به روی آوردن به روسیه» می داند.

به گفته این کارشناس، این انتخاب به دلیل اعطای امتیازات گسترده به روسیه و نیز وابستگی بیشتر به کشوری که همان زمان هم نیمی از نیاز انرژی ترکیه را تامین می کرد، در میان ترک ها هم مخالفان و منتقدان زیادی داشت. چندین بانک روسی (از جمله Sberbank و Sovcombank) تامین مالی کامل این نیروگاه را برعهده گرفتند.

به این ترتیب قرار بر این شد  که روس اتم، اکویو را ساخته و راه اندازی کند و آنکارا هزینه برق تولیدی را تا ۲۵ سال به شرکت روسی پرداخت کند. روس اتم همچنین علاوه بر برخورداری از معافیت مالیاتی، از حق ساخت و استفاده انحصاری از یک بندر مجاور، یعنی تصرف مجازی یک قطعه از خاک ترکیه نیز برخوردار شد.

بر پایه گزارش فرانس ۲۴، با اینحال بانک‌های روسی که دسترسی‌شان به نظام بانکی بین المللی به دلیل جنگ اوکراین و تحریم‌های غرب، قطع شده است، دیگر خود را قادر به تامین مالی ۲۰ میلیارد دلاری نیروگاه آکویو نمی‌دانند. این در حالی است که آنکارا با محکوم کردن جنگ اوکراین در تحریم مسکو مشارکت نکرده است.

شرکت روس اتم تاکنون از تحریم‌های بین‌المللی در امان بوده است، اما طبق گزارش‌ها، این گزینه توسط ایالات متحده مد نظر است. اگر این شرکت روسی تحریم شود، می‌تواند بر واردات تجهیزات مورد نیاز برای ساخت آکویو هم تأثیر بگذارد.

ترکیه نمی‌تواند منبع مالی دیگری برای تکمیل نیروگاه هسته ای خود بیابد

جنگ اوکراین برای ترکیه بدترین رخداد بود. به گفته دنیز اونال، این کشور تا ورشکستگی فاصله چندانی ندارد و زمان تامین مالی پروژه های بزرگ نیست. آنکارا به دلیل بحران اقتصادی که تا حدودی ناشی از سیاست پولی بد و تورم شدید – تقریبا ۷۰ درصد در آوریل- نیاز مبرمی برای یافتن تامین کنندگان مالی برای تکمیل این طرح هسته ای دارد.

این اقتصاددان می‌افزاید، حتی اگر ترکیه سرمایه‌گذاران جدیدی پیدا کند، پرسنل ترک این طرح پیشتر توسط روس اتم آموزش دیده‌اند و بنابراین اجرای این طرح بدون روس ها غیرممکن به نظر می رسد. نتیجه آنکه از چهار راکتوری که در ابتدا برای نیروگاه آکویو برنامه ریزی شده بود، تنها یک راکتور می تواند برای سال آینده تحویل شود.

این گزارش حاکی است: به این ترتیب این نیروگاه می‌تواند فقط در ظاهر، افتتاح شود و به لطف آن، روسیه، اثبات می کند که با وجود تحریم ها همچنان می تواند صادرات هسته ای خود را تضمین کند.

نیروگاه هسته ای ترکیه؛ طرحی با انتقادهای زیست‌محیطی و امنیتی

رئیس جمهوری ترکیه با محدودیت زمانی دیگری هم مواجه است؛ سال‌هاست که این طرح بی‌سابقه با اعتراضات و انتقادهایی در زمینه زیست‌محیطی و امنیتی مواجه است.

دنیز یونال معتقد است: نیروگاه آکویو در صورت تاسیس، نخستین نیروگاه دریای مدیترانه خواهد بود. این دریا نسبتا گرم و ساخت نیروگاه در چنین دریایی چالش برانگیز است. این در حالی است که ما با پدیده گرم شدن زمین مواجه هستیم و فناوری هسته‌ای هم نیازمند خنک‌کننده (توسط آب‌های مجاور) است.

گزارش فرانس ۲۴ حاکی است: دیگر مساله نگران کننده که کم اهمیت هم نیست آن که ترکیه مستعد بروز زمین لرزه است. همچنین محل آکویو تنها ۲۵ کیلومتر با یک گسل لرزه‌ای فاصله دارد. موسسات زیست‌محیطی متعددی زنگ هشدار در این باره را به صدا درآورده اند اما هرگز صدایشان شنیده نشد./ایرنا