یاری: “سینمای عاشورایی” با دست روی دست گذاتشتن به جریان تبدیل نمی‌شود/ سینما بیشتر ادعا و شعار دارد تا عمل

داریوش یاری نویسنده و کارگردان‌ سینمای ایران، در گفت‌‌وگو با خبرنگار تسنیم به نقد و بررسی سینمای عاشورایی از زوایایی چون کمبود فیلم‌های این جریان و همینطور چرایی مهجوریت و ناآشنا بودن برخی از فیلم‌ها پرداخت.

فیلم‌های عاشورایی باید مخاطب را به عمق واقعه کربلا ببرد

کارگردان مستند عاشورایی “کربلا جغرافیای یک تاریخ”، با اشاره به اینکه فیلم‌های عاشورایی سینمای ایران بسیار کم است، گفت: ما دو نوع سینما داریم که در ارتباط با عاشورا و امام حسین (ع) است، یک نوع ورود مستقیم به ماجرای عاشورا و قیام امام سوم شیعیان است که شامل فیلم‌های تاریخی مانند “رستاخیز” و “روز واقعه” و “سفیر” است. مستند ” کربلا جغرافیای یک تاریخ ” نیز از همین شکل است. در این شکل تعداد فیلم‌های ما به زحمت به اندازه انگشتان یک دست است. فیلم‌های این شکل هم با سلایق گوناگون ساخته می‌شود، مثلاً بهرام بیضایی از حاشیه وارد ماجرای کربلا می‌شود یا احمدرضا درویش مستقیم به خود حادثه می‌پردازد. هرکدام از این رویکردها نیز دارای نتایج و فوایدی برای مخاطب است؛ یکی مفاهیم را کم‌کم به تماشاگر منتقل می‌کند و دیگری اصل حادثه را شرح می‌دهد.

او در ادامه بیان کرد: شکل دیگر بیشتر فیلم‌هایی است که در آنها زندگی و روزگار معاصر، زمان و فضای فیلم است و مسائل، مفاهیم و مصیبت‌های عاشورایی در لابلای قصه‌هایی که به “محرمی” معروف‌اند بیان می‌شوند. به‌عنوان مثال خودم تلاش کردم تا در فیلم‌ پناه آخر و در سریال کنار پروانه‌ها، به یکی ازمفاهیمی که از ماجرای عاشورا درک کرده بودم و برای من حالتی ایجاد کرده بود، با نگاهی درست در فیلم اشاره کنم. درمستندی که ساختم مفهوم انتخاب و تصمیم در فیلم اشاره می‌شود چرا که در زندگی ما تصمیم‌گیری بسیار مهم است.

تلویزیون نسبت به سینما در تولید آثار عاشورایی موفق‌تر است

یاری در بخش دیگری از صحبت‌های خود با اشاره به اینکه در مجموع حجم تولیدات تلویزیونی بهتر از سینما در حوزه عاشورا است گفت: سیمای ملی نسبت به سینما وضعیت بهتری از نظر تعداد آثار عاشورایی دارد. کارهای زیادی ساخته شد که به‌صورت غیرمستقیم به امام حسین (ع) می‌پردازد. اما در سینما بیشتر ادعا و شعار داریم تا عمل؛ شعارهای زیادی داده می‌شود.

او در پاسخ به سؤال خبرنگار تسنیم درباره ایراد مدیریت سینمای دینی ما گفت: مدیران ما دو نوع برخورد ناصواب با این گونه سینمایی دارند. برخی به شدت آن را برجسته می‌کنند و مفاهیم را در آن به‌شدت بزرگ و برجسته می‌کنند به‌صورتی که کاملاً گل‌درشت می‌شود. یک شکل دیگر مدیریت هم از آن سوی بام می‌افتد. اینکه چندان به سینمای دینی و فیلمنامه‌های محرمی توجهی نمی‌کنند و می‌بینید که در چندسال مدیریت تنها یک فیلم با محوریت مسائل دینی ساخته می‌شود.

_{نمایی از “هیهات” که چندان در جذب مخاطب موفق نبود}

مدیران سینمایی از تولید فیلم‌های عاشورایی می‌ترسند

یاری معتقد است که علت کمبود فیلم‌های تاریخی-عاشورایی ما به ترس از ساخته شدن فیلم‌ها برمی‌گردد. وی در این باره می‌گوید: ما فکر می‌کنیم چون یکبار روز واقعه یا سفیر ساخته شده است دیگر نباید درباره این واقعه مهم فیلم بسازیم در حالی که درباره موضوعات مهم تاریخی در کشورهای غربی فیلم‌های متعددی ساخته می‌شود. درحالی که برعکس ما باید به وفور درباره این موضوعات فیلم بسازیم. وقتی چنین پروژه‌هایی با بودجه قابل قبول دست کارگردانان حرفه‌ای باشد، دیگر جای نگرانی از بد ساخته شدن نیست. بدون شک فیلم خوبی ساخته خواهد شد. اما مدیران سینمایی عموما‌ً از ترس اینکه مبادا چنین و چنان شود، ترجیح می‌دهند کارهای ساده‌ و بی‌دردسر بسازند. اگر به عنوان مثال ۲۰ فیلم در این قالب ساخته شود، می‌توان به‌جرأت گفت که بیش از نصف آن با کیفیت و حرفه‌ای خواهند بود و آبروی سینمای ما در زمینه عاشورا راخواهند حفظ کرد. ما باید بپذیریم که برای داشتن فیلم‌های درجه الف درباره حوادث تاریخی باید، آزمون و خطا کنیم تا به نقطه قابل اتکا برسیم. با دست روی دست گذاشتن هیچ چیز حل نمی‌شود. اگر نکته یا مسأله مبهمی نیز وجود دارد با رجوع به کارشناسان و متخصصین أمرش نیز قابل حل و فصل است.

_{“من و زیبا” نیز در جذب مخاطب موفقیت چشمگیری نداشت}

غفلت از تکنیک‌های رایانه‌ای ساخت فیلم‌های تاریخی-عاشورایی را گران کرده است

او درباره بودجه این گونه از سینما بیان کرد: اتفاقاً قرار نیست دیگر بودجه بسیار سرسام‌آور داشته باشیم. امروز امکانات رایانه‌ای بسیار حرفه‌ای در سینمای ایران وجود دارد که خیلی از مشکلات سینمای حرفه‌ای را آسان کرده است. وقتی تماشاگر فیلم “کربلا جغرافیای یک تاریخ” را در قاب تماشا می‌کند، هزاران سرباز دشمن را می‌بیند اما شاید باورش سخت باشد که بدانیم که این لشکر چندهزار نفره تنها ۱۰ نفر هستند و با ابزارهای رایانه‌ای تبدیل به چندین هزار نفر شده‌اند. خب اما شاید برخی دیگر برای لشکر دشمن بروند از پادگان‌ها واقعاً سرباز به تعداد خیلی زیاد بیاورند. هیچ کس باور نمی‌کند که این مستند تنها در ۲۱ روز فیلمبرداری ساخته شده است. پس می‌توان با کم‌ترین هزینه ممکن  فیلم درباره حادثه عاشورا ساخت. مستند من نیز در سال ۹۴ شاید یک پنجم بودجه فیلم‌های روز را داشت و اگر بخواهم صادقانه بگویم، ۱درصد بودجه فیلم‌های فاخر آن سال‌ها را به خود اختصاص داد.

ما بعد از بررسی فیلم‌های تاریخی-عاشورایی در مصاحبت با این فیلمساز، درباره فیلم‌های درام امروزی که با حادثه کربلا اختصاص دارد، نیز گفت‌وگو کردیم. سؤال ما از این فیلمساز این بود که چرا فیلم‌های درام اجتماعی سینمای ایران که با این فضا ارتباط دارد، کمتر شناخته شده است و مردم ما چندان آنها را تماشا نکرده‌اند؟ درحالی که برخی از آنان را چهره‌های بزرگ و نام‌‌آشنای سینمای ایران ساخته‌اند.

فیلم‌های محرمی امروزی حکم طفل‌هایی را دارند که به مدیران سپرده می‌شوند

کارگردان “دخیل” در جواب پرسش مذکور گفت: فیلم‌های زیادی داریم که ملهم از عاشورا و واقعه کربلا است که شاید امروز مردم کمتر آنها را بشناسند. نکته مهمی که به‌نظرم می‌رسد این است که ما باید مسیر این سینما را ادامه دهیم تا به یک جریان تبدیل شود؛ آن وقت در این جریان فیلم‌های گوناگون دوباره دیده می‌شوند و جان می‌گیرند. فهم مسائل امروز جامعه ما با سال‌های قبل به‌کلی تفاوت پیدا کرده است. آن فیلم‌ها با فضا و مسائل روز خودشان ساخته شده است و شاید امروز نسل جدیدتر به‌خوبی با آنها ارتباط نگیرد. برای همین می‌گویم که باید این جنس از فیلم‌ها باز هم ساخته شود.

_{تهیه‌کننده “ناسور” این انیمیشن را قربانی رفتار مدیران می‌داند}

او در ادامه علت دیگر مهجور بودن این فیلم‌ها را کم‌کاری مدیران دانست و گفت: باید مدیرانی که در زمان مسئولیتشان این فیلم‌ها ساخته شد، برای تبلیغ و دیده شدن این فیلم‌ها کاری می‌کردند. در نظر داشته باشیم که همانطور که گفتیم این‌ فیلم‌ها درون داستان امروزی‌شان، نقبی هم به عاشورا و شهادت امام حسین (ع) در کربلا می‌زنند، برای همین شاید مردم ندانند که این فیلم در ارتباط با این اتفاق مهم و بزرگ است و سراغ آن نروند. این کار مدیر است که با برنامه‌ریزی برای اکران خوب و تبلیغ، فیلم را بالا نگه دارد. به تعبیر من این فیلم‌ها در حکم طفل‌هایی هستند که فیلمسازان به آغوش مدیران داده‌اند و بعد از تولید این مدیران هستند که باید آنها را نگه‌داری کنند. اقدامی که امسال فارابی کرد خیلی زودتر باید توسط مدیران سینما انجام می‌شد تا کمی نام و یاد این فیلم‌ها بیشتر برده شود تا فراموش نشوند.

او در پایان با اشاره به اینکه باید سینمای عاشورایی ما تبدیل به یک جریان بزرگ فیلمسازی در کشور شود گفت: از مدیران انتظار داریم که از خود امام حسین (ع) درس بگیرند. ایشان برای دین جدشان همه چیز دادند تا شریعت مقدس نبوی امروز زنده بماند. آنها نیز اگر می‌خواهند فیلم‌های حسینی زنده شود باید بیشتر فعالیت و کار کنند. همین روحیه‌ای که به حداقل‌ها قناعت می‌کند باعث شده تا بعد از ۴۳ سال تنها ۵ فیلم با موضوع نهضت و قیام امام حسین (ع) داشته باشیم. انقلاب ما مدیون نام حسین ابن علی علیه السلام است؛ سکوی پرتاب انقلاب محرم‌های سال‌های منتهی به پیروزی انقلاب است. حتی امام در این ایام به سخنرانی‌ می‌پرداختند زیرا اثرگذاری بیشتری داشت. این مدیران سینمایی هستند که باید به سراغ فیلمسازان بروند نه اینکه هنرمند به آنها رجوع کند. زمانی هم که با فیلمنامه به سراغ‌شان می‌رویم طوری برخورد می‌کنند که انگار ۲۰۰ فیلمنامه عاشورایی از بیضایی در کشوی میزشان دارند!/تسنیم